Raport przedstawia problematykę długu publicznego, czynniki jego wzrostu i stabilności, ale również zagrożenia wynikające z nadmiernego poziomu, w końcu konsekwencji doprowadzenia do sytuacji, w której kontrola nad dynamiką długu zostaje utracona i dochodzi do kryzysu zadłużenia. Jest to doroczna aktualizacja raportów z 2021 i 2022 r. o tym samym tytule, uwzględniająca zmiany na rynku finansowym w latach 2022-2023, wyższe stopy procentowe, wysoką inflację, wzrost kosztów obsługi długu oraz nowe ramy regulacyjne UE w zakresie długu publicznego. Omówione zostały w nim warunki stabilności i źródła zmniejszania długu publicznego oraz wyzwania długookresowe finansów publicznych.
Jak w ostatnim roku zmieniły się parametry długu publicznego w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej? Czy w warunkach mocnego spowolnienia gospodarki i utrzymującej się wysokiej inflacji teoria „wyrastania z długu” może być pułapką dla finansów publicznych? Jak rośnie skala i koszty obsługi długu kreowanego poza kontrolą parlamentarną i dlaczego godzi w przejrzystość finansów publicznych? Na czym polega podatek inflacyjny i na ile można go oszacować? Jakie są skutki wypychania inwestycji prywatnych przez publiczne finansowane z długu, który nabywają banki? Dlaczego nadmierne zaangażowanie banków w obligacje skarbowe (w warunkach istniejących innych problemów sektora bankowego) na dłuższą metę hamuje finansowanie potrzeb rozwojowych kraju i może być groźne systemowo? Czy w 2024 roku Polsce grozi objęcie unijną procedurą nadmiernego deficytu? Jakie są rekomendacje budowania odpowiedzialnych finansów publicznych? Dlatego unijna reforma reguł fiskalnych jest ważna dla Polski i UE? – na te i wiele innych pytań związanych z długiem publicznym odpowiadają: Rafał Benecki, Sławomir Dudek i Ludwik Kotecki, autorzy raportu „Zagrożenia nadmiernego długu publicznego. Edycja 2023” przygotowanego przez Instytut Odpowiedzialnych Finansów w partnerstwie i ze wsparciem pomysłodawcy projektu Fundacji Przyjazny Kraj oraz Instytutu Finansów Publicznych.
Raport wyraża prywatne opinie autorów, a nie instytucji, w których pracują.
Raport do bezpłatnego pobrania na stronach:
www.przyjaznykraj.pl www.iof.org.pl www.ifp.org.pl www.efcongress.com
– W 2021 r. ostrzegaliśmy przed zbyt optymistycznym zakładaniem, że świat niskich stóp procentowych jest dany na zawsze i właściwie trzeba się zadłużać w takich warunkach, bo dług publiczny „będzie się sam spłacać”. W 2022 r. ostrzegaliśmy przed lekceważeniem średnio i długookresowych wyzwań dla finansów publicznych, które trzeba nałożyć na wyzwania krótkookresowe (np. skokowy wzrost kosztów obsługi długu). Obecnie widzimy, że ostrzeżenia z poprzednich dwóch lat się nakładają na siebie: podwyższone stopy procentowe pozostaną z nami na dłużej, bo inflacja jest uporczywa i nie chce szybko powrócić do poziomu akceptowalnego przez społeczeństwo i wymaganego prawem od władz monetarnych, a analizy stabilności długu publicznego wskazują na coraz większe jej zagrożenie w średnim i długim okresie. Krótkoterminowo zaś, oprócz potrzeb infrastrukturalnych i niskiego poziomu inwestycji w gospodarce, trwająca wojna w Ukrainie
wskazuje na konieczność skokowego zwiększenia kosztownych wydatków na modernizację sił zbrojnych. A do tego jesteśmy w trakcie roku wyborczego, który zapewne będzie owocował kolejnymi obietnicami i projektami o charakterze politycznym, na które także nie ma środków w budżecie i jeśli będą realizowane, będą implikować dalszy przyrost długu publicznego – pisze we wstępie do raportu jego współautor Ludwik Kotecki.
Sławomir Dudek, analizując finanse publiczne w 2022 roku i w latach 2023-2024, dodaje: „Oceniając stan finansów publicznych nie możemy abstrahować od oceny finansów publicznych jako systemu. Finanse publiczne jako system są obecnie w bardzo złym stanie.”
– Finanse publiczne to dobro wspólne, instytucje obywatelskie powinny analizować sposób zarządzania nimi i pokazywać na wszelkie nieefektywności, tak aby wykorzystanie tego instrumentu polityki gospodarczej najlepiej służyło rozwojowi gospodarczemu. W naszym raporcie zauważamy, że polską gospodarkę czekają ogromne inwestycje w kolejnych latach: po stronie publicznej (na obronność) i prywatnej (podniesienie niskiego udziału prywatnych inwestycji w PKB, transformacja energetyczna, odbudowa Ukrainy). Obawiamy się jednak, że obecne, wysokie zaangażowanie sektora bankowego w finansowanie bieżących potrzeb pożyczkowych budżetu może wzmagać tzw. efekt wypychania inwestycji prywatnych przez publiczne. Sektor bankowy (i zgromadzone w nich oszczędności Polaków) są obecnie nadmiernie zaangażowane w finansowanie bieżących potrzeb pożyczkowych budżetu. Polska znajduje się wśród gospodarek OECD o najwyższym udziale obligacji rządowych w aktywach banków. To ogranicza ich zdolność do kreowania kredytu potrzebnego do pokrycia ogromnych potrzeb rozwojowych polskiej gospodarki w najbliższych latach – mówi Rafał Benecki. I zauważa: „Obecnie w zbyt małym stopniu wykorzystujemy inne możliwości finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu, tj. inwestorów zagranicznych. Polski rynek obligacji rządowych był do niedawna niemal „omijany” przez inwestorów zagranicznych.”
– Kształt krzywej dochodowości w Polsce wskazuje na małe zaufanie inwestorów krajowych i zagranicznych w szybki powrót niskiej inflacji, wyglądamy pod tym względem gorzej niż sąsiednie Czechy czy Węgry albo Rumunia – dodaje Rafał Benecki.
* * *
Instytut Odpowiedzialnych Finansów, misją i głównym celem Instytutu Odpowiedzialnych Finansów (IOF) jest dążenie do życia w świecie, w którym instytucje finansowe (prywatne i publiczne) służą podnoszeniu poziomu życia współczesnego społeczeństwa bez pomnażania zagrożeń dla przyszłych pokoleń. Naszym dążeniem jest informowanie, inspirowanie i promowanie standardów ograniczających nieodpowiedzialne zachowania oraz propagowanie zasad i reguł odpowiedzialnych finansów w sektorze bankowym, ubezpieczeniowym i inwestycyjnym oraz w sektorze publicznym.
Fundacja Przyjazny Kraj, powołana w 2013 roku przez prywatnych fundatorów, jest organizacją pozarządowa, która w celach statutowych posiada m.in. prowadzenie badań i analiz dotyczących systemów regulacyjnych i ekonomicznych, promowanie wolności gospodarczej i rozwoju przedsiębiorczości, działalność edukacyjną, podejmowanie działań wspierających rozwój aktywności obywatelskiej i społecznej, wzrost efektywności działania instytucji państwowych i samorządowych.
Instytut Finansów Publicznych, działający na rzecz pożytku publicznego think tank typu watch dog – ośrodek ekspercko-analityczny, który reprezentuje interes społeczeństwa i obywateli oraz aktywnie uczestniczy w debacie publicznej. Jest niezależną i apartyjną organizacją pozarządową, która stawia za cele m.in. monitoring finansów publicznych, fact-checking i przeciwdziałanie populizmowi w życiu publicznym oraz wspieranie demokracji, praworządności i społeczeństwa obywatelskiego.
Kontakt
Ludwik Kotecki Sławomir Dudek Tomasz Prusek
ludwik.kotecki@iof.org.pl slawomir.dudek@ifp.org.pl tomasz.prusek@przyjaznykraj.pl
+48 601 321 722 +48 506 132 251 +48 507 008 732
