Finansowanie ochrony zdrowia w ostatnich miesiącach było jednym z najważniejszych tematów debaty publicznej. Trudności w realizacji zobowiązań przez Narodowy Fundusz Zdrowia w kolejnych kwartałach oraz brak akceptacji dla planu finansowego Funduszu na 2025 r. przyczyniły się do znaczącego wzrostu zainteresowania opinii publicznej ochroną zdrowia.
Trudności w zapewnieniu ciągłości finansowania świadczeń były przewidywane od co najmniej kilkunastu miesięcy. Na wystąpienie problemów największy wpływ miało zaciąganie zobowiązań ponad możliwości wynikające z przychodów Narodowego Funduszu Zdrowia. Wdrożenie ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty w 2022 r., obciążającej NFZ kosztami realizacji zadań wcześniej finansowanych
z budżetu państwa, czy sposób realizacji ustawy o metodzie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych [dalej: „ustawa o minimalnych wynagrodzeniach”] w latach 2023–2024 sprawiły, że Fundusz wykorzystał wszystkie rezerwy finansowe zgromadzone w czasach pandemii COVID-19, a w najbliższym okresie nie jest przewidywane pojawienie się warunków służących ich odbudowaniu.
Narodowy Fundusz Zdrowia obecnie w sposób trwały utracił możliwości regulowania swoich zobowiązań na dotychczasowych zasadach. Wykorzystanie w całości funduszu zapasowego oraz związany z tym kryzys płynności doprowadziły do sytuacji, w której płatnik publiczny nie może na bieżąco finansować wszystkich bezspornych zobowiązań. Zostaje również zmuszony do wdrożenia niezbędnych działań przystosowawczych, zmieniając zasady finansowania świadczeń obserwowane w ostatnich latach. Długoterminowym skutkiem obecnej sytuacji, wynikającym z braku reformy systemu składkowego oraz zobowiązań zawartych w ustawie o minimalnych nakładach na ochronę zdrowia jest utrata samofinansującego się charakteru systemu. Miejsce systemu ubezpieczeniowego, w znakomitej większości finansowanego ze składek na ubezpieczenie zdrowotne, zastępuje mieszany system składkowo-budżetowy. Po raz pierwszy od czasu wdrożenia powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce ochrona zdrowia będzie zmuszona do rywalizacji o ograniczone środki pochodzące z budżetu państwa, co jest zjawiskiem szczególnie niepokojącym wobec stanu całego sektora finansów publicznych.
Jednocześnie w ostatnich miesiącach nie podjęto decyzji, które mogłyby przeciwdziałać zdiagnozowanym problemom.
Po pierwsze, nie ograniczono presji kosztowej na Narodowy Fundusz Zdrowia, zobowiązany prawnie do finansowania zadań, na które nie posiada zabezpieczonych środków.
Po drugie, zaciągane są kolejne zobowiązania obciążające płatnika, dla których nie zabezpieczono źródła
finansowania.
Po trzecie, Sejm pracuje nad regulacjami, których efektem będzie obniżenie przychodów Narodowego Funduszu Zdrowia pochodzących ze składek, w dodatkowym stopniu uzależniając finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej od kształtu ustawy budżetowej.
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie opinii publicznej aktualnych wartości dotyczących ilości środków pozostających w dyspozycji Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Ministerstwa Zdrowia, które są niezbędne dla zapewnienia ciągłości finansowania systemu ochrony zdrowia w Polsce. Autorzy dokumentu wskazują również na istotny kontekst – wdrożenie procedury nadmiernego deficytu wobec Polski przez Komisję Europejską oraz decyzję dotyczącą włączenia wydatków na ochronę zdrowia w ramy Stabilizującej Reguły Wydatkowej (SRW), co będzie miało rozległe skutki dla planowania wydatków w ochronie zdrowia.
